Czy redaktor naczelny jest dziennikarzem? Prezes Szczecińskiego Sądu mówi stanowcze Nie!

Prezes Sądu Rejonowego w Szczecinie kwestionuje status redaktora naczelnego jako dziennikarza. Orzecznictwo i doktryna mówią co innego, stanowi to groźny precedens.

Redaktor naczelny zarejestrowanego czasopisma nie jest dziennikarzem? Taką wykładnię przyjęła Prezes Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum Sędzia Grażyna Sienicka, a pod dokumentem podpisała się Wiceprezes Sądu Sędzia Katarzyna Gobber, odmawiając kontaktu z pracownikiem sądu w trybie art. 11 ust. 3 Prawa prasowego. Sprawa ma charakter precedensowy i niesie istotne zagrożenie dla wolności prasy i dostępu dziennikarzy do informacji publicznej – zwłaszcza w małych redakcjach obywatelskich i lokalnych.

Kontekst sprawy

23 kwietnia 2025 r. redakcja działająca przy Fundacji złożyła do Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum formalny wniosek o umożliwienie kontaktu z protokolantką sądu – na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy – Prawo prasowe. Wniosek został złożony w imieniu redakcji przez jej redaktora naczelnego, który dopełnił obowiązku wykazania, że reprezentuje zarejestrowany tytuł prasowy.

28 kwietnia Prezes Sądu wezwała wnioskodawcę do udowodnienia, że działa jako dziennikarz. W odpowiedzi redakcja przedłożyła dokumenty rejestracyjne oraz wykazała, że redaktor naczelny kieruje jednoosobową redakcją. Pomimo to, pismem z 13 maja 2025 r., Prezes Sądu odmówiła realizacji ustawowego obowiązku, twierdząc, że redaktor naczelny nie jest dziennikarzem i nie wykazał stosownego upoważnienia.

Sprzeczność z doktryną i orzecznictwem

Stanowisko Sądu stoi w jaskrawej sprzeczności z ugruntowaną wykładnią doktryny i komentarzy. Jak wskazuje dr hab. Monika Taczkowska:

„Redaktor naczelny jest jednym z wielu adresatów norm zawartych w prawie prasowym, którego ustawodawca wymienia obok dziennikarzy, redaktorów i wydawców. [...] Wypełnia także obowiązki właściwe dla dziennikarzy.”

W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (II SA/Wa 1885/07) czytamy:

„Skoro skarżący samodzielnie redaguje, tworzy i przygotowuje materiały prasowe, a nadto w jego gestii pozostaje całokształt działalności redakcji, to skupia on funkcje dziennikarza, redaktora i redaktora naczelnego.”

Tożsamo pogląd przyjęto w komentarzu do ustawy – Prawo prasowe (Wolters Kluwer, 2018), gdzie jednoznacznie wskazano, że redaktor naczelny jest dziennikarzem w rozumieniu art. 7 ust. 2 pkt 5 i 6 u.p.p.

Niebezpieczny precedens

Jeśli stanowisko Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum zostanie uznane za dopuszczalne, konsekwencje mogą być daleko idące:

• redaktorzy naczelni w tym jednoosobowych redakcji lokalnych, obywatelskich, społecznych i edukacyjnych mogliby być systemowo wykluczani z prawa do informacji,

• utrwalona praktyka organizacyjna redakcji – oparta na jednoosobowym kierowaniu i publikowaniu – zostałaby uznana za niewystarczającą do uzyskania ochrony wynikającej z prawa prasowego,

• państwowe organy mogłyby arbitralnie decydować, kto jest „wystarczająco dziennikarzem”, a kto nie.

Stanowisko redakcji

Redakcja stanowczo sprzeciwia się wykładni przyjętej przez Prezes Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum. Uznanie, że redaktor naczelny zarejestrowanej redakcji nie jest dziennikarzem, stanowi nie tylko naruszenie prawa, ale też niebezpieczny precedens ograniczający wolność słowa i prawa kontrolne obywateli. Apelujemy do środowisk dziennikarskich i prawniczych o monitorowanie podobnych przypadków i obronę zasady, że to nie wielkość zespołu redakcyjnego, lecz funkcja i odpowiedzialność przesądzają o statusie dziennikarza.

Na działalność Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie została złożona skarga do Prezesa Sądu Okręgowego w Szczecinie.

Redaktor Naczelny - Paweł Panufnik